ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ

Σύντομη περιγραφή - ορισμός
Η σπιρομέτρηση αποτελεί την απλούστερη και συνάμα την πιο χρήσιμη δοκιμασία ελέγχου της πνευμονικής λειτουργίας. Ο ασθενής αφού εισπνεύσει βαθιά, εκπνέει όσο ταχύτερα μπορεί μέσα σε ένα επιστόμιο, το οποίο συνδέεται με ένα σπιρόμετρο. Η συσκευή καταγράφει διάφορες παραμέτρους της ροής του αέρα και των πνευμονικών όγκων.

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗΣ

Η σπιρομέτρηση είναι μία απλή εργαστηριακή εξέταση που αποσκοπεί να καταμετρήσει (να «φωτογραφήσει») την ανεμπόδιστη ή μη διαδρομή, που θα διανύσει ο αέρας μέσα στους βρόγχους κατά την πλήρη αναπνοή. Με την εξέταση αυτή μετρούνται όγκοι, ροές και χωρητικότητες του αναπνευστικού συστήματος σε συνάρτηση με τον χρόνο. Σήμερα είναι αυτονόητο ότι η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης γίνεται με το πιεσόμετρο και αποτελεί μία πολύ διαδεδομένη πράξη. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως και με τη μέτρηση των ροών και δυστυχώς η εκτέλεση σπιρομετρήσεων υπολείπεται κατά πολύ του μεγάλου αριθμού παθήσεων του αναπνευστικού στον κόσμο.

Η χρησιμότητα και οι ενδείξεις της σπιρομέτρησης είναι πολλές, ας δούμε τις κυριότερες:
Μέτρηση της αεραγωγιμότητας των βρόγχων. Οι αναμενόμενες τιμές έχουν προκαθοριστεί βάσει διεθνών standards και τοποθετούνται ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τη φυλή και τα σωματομετρικά στοιχεία του εξεταζόμενου. Χρησιμεύει στην πρόγνωση για ασφάλεια ζωής και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό αναπνευστικών παθήσεων.

Κλινική Διάγνωση. Το Βρογχικό Άσθμα, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), η Διάμεση Πνευμονοπάθεια είναι παθήσεις που η ορθή παρακολούθησή τους στηρίζεται στη σπιρομέτρηση και ο σύγχρονος ιατρός βασίζεται στις καταγραφόμενες τιμές για να τροποποιήσει τη θεραπευτική του δυνατότητα. Πρακτικά σήμερα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ιατρός παρακολουθεί ασφαλώς τον ασθενή του χωρίς να βασίζεται στην καμπύλη ροής όγκου (F/V) και στον βίαια εκπνεόμενο όγκο (FEV1) που αποτελούν τις σπουδαιότερες παραμέτρους του λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής.

Διαφοροδιάγνωση μεταξύ αποφρακτικού ή περιοριστικού συνδρόμου. Παθήσεις όπως η πνευμονική ίνωση, η κυφοσκολίωση, η ατελεκτασία, οι νόσοι του κολλαγόνου, οι κοκκιωματώσεις, η διάμεση πνευμονίτιδα κ.ά. έχουν τυπική εικόνα στον λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής και αποτελούν το αποκαλούμενο περιοριστικό μοντέλο. Αντιθέτως το αποφρακτικό μοντέλο απαρτίζεται κυρίως από το Βρογχικό Άσθμα και την ΧΑΠ και διαφοροποιείται σημαντικά από το άλλο.

Η χρήση βρογχοδιασταλτικών σε ασθενείς με εγκατεστημένη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι λίγο-πολύ συνεχής. Ο μοναδικός τρόπος εκτίμησης της αποτελεσματικής βρογχοδιαστολής είναι η σπιρομέτρηση και πρακτικά δεν μπορεί να υπάρξει σωστή αντιμετώπιση της νόσου χωρίς τακτικό λειτουργικό έλεγχο αναπνοής.

Μέτρηση της αναστρεψιμότητας μετά από εισπνοές βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου (αεροζόλ) σε ασθενή με αρρύθμιστο άσθμα. Εκτελείται πρώτα η σπιρομέτρηση στον ασθενή και κατόπιν εισπνέει εκνέφωμα β2 –διεγέρτη η/και αντιχολινεργικού (προτιμότερο για 10-15 min σε μάσκα αεροζόλ). Ακολουθεί νέα μέτρηση και έτσι εκτιμάται και καθορίζεται η μορφή της φαρμακευτικής αγωγής που θα λάβει ο ασθενής στη συνέχεια. Η μεγάλη αναστρεψιμότητα θεωρείται ως στοιχείο ταχύτερης ανταπόκρισης στην αγωγή.

Επανεκτίμηση του ασθενή. Η επιτυχής έκβαση της θεραπείας στο follow-up του ανωτέρω ασθενή θα βασιστεί στη σπιρομέτρηση. Η επίτευξη φυσιολογικών-αναμενόμενων τιμών σε ασθενείς με άσθμα θα σημάνει τη σταθεροποίηση της νόσου και θα προάγει ίσως την παύση της λήψης της φαρμακευτικής αγωγής.

Κάπνισμα. Η ανίχνευση της βλάβης των μικρών αεραγωγών (διάμετρος<2mm) όπως συμβαίνει ακόμη και στο παθητικό κάπνισμα μπορεί να επισημανθεί με τη σπιρομέτρηση. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζει ο καπνιστής ότι οι πρώιμες βλάβες από το κάπνισμα μπορούν να ανιχνευθούν ΜΟΝΟ με σπιρομετρία, να επισημανθεί το μέγεθος της βλάβης και φυσικά να τους βοηθήσει στην παρότρυνση για διακοπή καπνίσματος. Η νόσος των μικρών αεραγωγών είναι το σημείο που μπορεί να παρέμβει ο πνευμονολόγος και να ωφεληθεί ο ασθενής έγκαιρα και το κυριότερο χωρίς εμφανείς λειτουργικές διαταραχές.

Προεγχειρητική εκτίμηση. Η αξιολόγηση του βαθμού του διεγχειρητικού κινδύνου σε ασθενή με νόσημα του αναπνευστικού, παρέχεται κυρίως από την σπιρομέτρηση σε συνάρτηση με την κλινική εξέταση. Ο αναισθησιολόγος θα χρειαστεί να «διαβάσει» την εξέταση πριν χορηγήσει την αναισθησία για να ρυθμίσει ιδανικά τον ασθενή του.

Επαγγέλματα. Η επίδραση ορισμένων επαγγελμάτων επί του αναπνευστικού μπορεί να είναι πρόσκαιρα ή μόνιμα βλαπτική. Ο λειτουργικός έλεγχος του αναπνευστικού μπορεί να διαφωτίσει τον κλινικό να πράξει αποτελεσματικότερα και να προφυλάξει τον εξεταζόμενο από την περαιτέρω έκθεση στον βλαπτικό παράγοντα .Σπουδαίο ρόλο διαδραματίζει στο επαγγελματικό άσθμα.

Βοηθά θεαματικά στη διαφοροδιάγνωση της δύσπνοιας, ειδικά όταν αυτή είναι καρδιογενούς αιτιολογίας. Οι ενδείξεις και η χρησιμότητα της σπιρομέτρησης είναι περισσότερες από αυτές που αναφέρονται και ποικίλλουν .Η εξέταση της σπιρομέτρησης είναι εύκολη, φθηνή, αναίμακτη και σύντομη. Γίνεται από ιατρούς και νοσηλευτές και δεν προϋποθέτει δυσκολία στην πραγματοποίησή της. Μετά το 6ο έτος ηλικίας μπορούμε να έχουμε αξιόπιστες σπιρομετρήσεις και να τονιστεί ότι η μόνη πραγματική αντένδειξη μη πραγματοποίησης της εξέτασης είναι η ίδια η άρνηση του εξεταζομένου. Οι σχετικές αντενδείξεις καλό είναι να λαμβάνονται υπόψη, αλλά πάνω από όλα είναι απαραίτητη η απόλυτη συνεργασία του ασθενή. Πρέπει να γίνει γνωστό ότι ο πληθυσμός θα ωφεληθεί από τη συχνότερη πραγματοποίηση σπιρομετρήσεων και ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η μείωση της νοσηρότητας των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος.

Οι παράμετροι που ελέγχονται κατά τη διάρκεια της σπιρομέτρησης είναι:

Η βιαίως εκπνεόμενη ζωτική χωρητικότητα (FVC): Ο όγκος του αέρα που μπορεί βιαίως να εκπνέεται από τους πνεύμονες έπειτα από βαθιά εισπνοή.

Ο βίαιος εκπνευστικός όγκος σε 1 δευτερόλεπτο (FEV1): Ο όγκος του αέρα που εκπνέεται βιαίως στο πρώτο δευτερόλεπτο έπειτα από βαθιά εισπνοή.

Η μέγιστη μεσοεκπνευστική ροή (FEF25-75): Ο όγκος του αέρα που περιέχεται μεταξύ του 25% και του 75% της ζωτικής χωρητικότητας, δια του αντίστοιχου χρονικού διαστήματος. Ο ρυθμός της μέγιστης εκνευστικής ροής (PEFR): Ο μέγιστος ρυθμός της ροής του αέρα που μπορεί βιαίως να εκπνέεται από τους πνεύμονες, έπειτα από βαθιά εισπνοή.

Ο μέγιστος εκούσιος αερισμός (MVV): Ο μέγιστος όγκος αέρα που μπορεί να εισπνέεται και να εκπνέεται σε 1 λεπτό.
Οι φυσιολογικές τιμές ποικίλλουν και εξαρτώνται από την ηλικία του ατόμου και τη σωματική του διάπλαση. Με τον προσδιορισμό των παραμέτρων που αναφέρθηκαν είναι δυνατό να διαγνωσθεί το είδος της πνευμονοπάθειας, η βαρύτητά της και να παρακολουθείται η ανταπόκριση στη θεραπεία που εφαρμόζεται.Στις ενδείξεις της σπιρομέτρησης περιλαμβάνονται όλες σχεδόν οι χρόνιες νόσοι του αναπνευστικού συστήματος όπως το βρογχικό άσθμα, η χρόνια βρογχίτιδα, το εμφύσημα, η βρογχιολίτιδα, η βρογχεκτασίες, η κυστική ίνωση και άλλες.