ΧΑΠ - ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

Με τον όρο ΧΑΠ περιγράφουμε μία ομάδα χρόνιων πνευμονικών παθήσεων (τη χρόνια βρογχίτιδα και το πνευμονικό εμφύσημα) οι οποίες έχουν κοινό παρανομαστή τον προοδευτικό περιορισμό της ροής του αέρα στους βρόγχους και επακόλουθη δυσκολία στην αναπνοή.

Η ΧΑΠ θεωρείται επιδημία-μάστιγα του σύγχρονου ανθρώπου και ο βασικός παράγοντας που την προκαλεί είναι το κάπνισμα. Το 90% περίπου των πασχόντων από ΧΑΠ είναι ή ήταν καπνιστές. Για το υπόλοιπο 10% ευθύνεται το παθητικό κάπνισμα, η ενδοοικιακή ρύπανση κυρίως από καύση ξύλων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, και κάποια επαγγέλματα. Από το συνολικό αριθμό των καπνιστών προσβάλλεται το 8-15%.
 
Δεν αναπτύσσουν όλοι οι καπνιστές ΧΑΠ, υποδηλώνοντας ότι γενετικοί παράγοντες τροποποιούν τους κινδύνους για κάθε άτομο. Ο μόνος αποδεδειγμένος γενετικός παράγοντας κινδύνου για τη ΧΑΠ είναι η κληρονομική έλλειψη της πρωτείνης α1-αντιθρυψίνη. Άτομα με αυτή την έλλειψη που καπνίζουν, μπορεί να αναπτύξουν ΧΑΠ νωρίς στην ενήλικη ζωή τους.

Η χρόνια βρογχίτιδα ανήκει στη ΧΑΠ. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και μεγάλη παραγωγή βλέννας μέσα στους βρόγχους με στένωση των βρόγχων, βήχα, και φλέγματα. Είναι η πάθηση κατά την οποία ο ασθενής, καπνιστής συνήθως, έχει παραγωγικό βήχα, δηλαδή βήχα με πτύελα, για τις περισσότερες μέρες τριών συνεχόμενων μηνών και για δύο συνεχόμενα χρόνια. Πρέπει, βέβαια, να αποκλειστούν άλλες αιτίες παραγωγικού βήχα, όπως είναι ο καρκίνος των πνευμόνων, οι βρογχιεκτασίες, η φυματίωση, οι συχνές λοιμώξεις των πνευμόνων κ.ά.

Το πνευμονικό εμφύσημα ανήκει και αυτό στη ΧΑΠ. Τα χαρακτηριστικά του εμφυσήματος είναι η καταστροφή των κυψελιδικών τοιχωμάτων και κατ’ επέκταση της αρχιτεκτονικής των αναπνευστικών μονάδων. Το αγγειακό δίκτυο απωθείται ή καταστρέφεται.
 
Αυτή η διαταραχή της αρχιτεκτονικής του πνεύμονα μαζί με την καταστροφή των ελαστικών ινών, έχει σαν αποτέλεσμα στην εκπνοή οι βρόγχοι να στενεύουν περισσότερο απ’ ότι θα έπρεπε και τελικά να κλείνουν, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνει να αδειάζει όλος ο αέρας και ο ασθενής να αισθάνεται στο τέλος της εκπνοής τα πνευμόνια του “παραφουσκωμένα”, δηλαδή γεμάτα με αέρα.
 
Έτσι και η επόμενη εισπνοή γίνεται με δυσκολία και ο ασθενής υποφέρει από δύσπνοια. Ποια είναι τα συνηθισμένα συμπτώματα:
 
Τα συμπτώματα ξεκινούν στην ηλικία των 35-40 ετών με το λεγόμενο “τσιγαρόβηχα” με τον οποίο μπορεί να αποβάλλονται πτύελα. Κάποιες φορές ο καπνιστής μπορεί να αισθάνεται την αναπνοή του να “σφυρίζει”, ενώ τα κρυολογήματα γίνονται πιο συχνά. Σε αυτή τη φάση εάν το άτομο δεν δώσει σημασία στα συμπτώματα αυτά, και συνεχίζει να καπνίζει, μετά από λίγα χρόνια προστίθεται η δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια), αρχικά στο γρήγορο βάδισμα, στην ανηφόρα ή στο ανέβασμα σκάλας. Από εκεί και μετά η κατάσταση χειροτερεύει γρήγορα. Γύρω στην ηλικία των 55-60 ετών η δύσπνοια θα έχει επιδεινωθεί τόσο, που ο ασθενής θα δυσκολεύεται να κάνει δουλειές ακόμη και μέσα στο σπίτι του.
 
Σιγά - σιγά ο ασθενής καθηλώνεται μέσα στο σπίτι του λόγω της πολύ έντονης δύσπνοιας και της αναπνευστικής ανεπάρκειας με ανάγκη για συνεχή φαρμακευτική αγωγή και οξυγονοθεραπεία τις περισσότερες ώρες της ημέρας.
 
Η δύσπνοια θα τον εμποδίζει ακόμη και να πλυθεί, να ντυθεί, ενώ πολύ συχνά θα καταφεύγει στο εφημερεύοντα νοσοκομείο. Η κοινωνική απομόνωση και η κακή κατάσταση της υγείας επηρεάζουν την ψυχική υγεία με πολύ συχνά την εμφάνιση αγχωδών αντιδράσεων και κατάθλιψη.

Σήμερα η ΧΑΠ είναι η 4η αιτία θανάτων παγκοσμίως με ανησυχητικές τάσεις ανόδου προς την 3η θέση, την οποία υπολογίζεται να φθάσει το 2020. Υπολογίζεται ότι στον πλανήτη ετησίως πεθαίνουν πρόωρα 3 εκατομμύρια άνθρωποι από την ΧΑΠ.
 
Υψηλή είναι και η οικονομική επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων, των νοσοκομείων και των συστημάτων υγείας. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περίπου 41.000 χαμένες ώρες εργασίας ανά 100.000 κατοίκους οφείλονται στη ΧΑΠ. Το συνολικό ετήσιο κόστος της νόσου στην Ευρώπη ανέρχεται σε 40 δισεκατομμύρια ευρώ.